Yeni Patronunuz Kodla Çalışabilir

Ocak ayındaki 2016 Dünya Ekonomik Forumu’nda sunulan bir rapor önümüzdeki yıllarda milyonlarca mesleğin robotlara kaybedileceğini gösterdi. En yüksek tehlikede olanlar düşünüldüğünde akla fabrika işçileri, şoförler ve pilotlar geliyor. Eminiz ki sanatçılık, göstericilik ve yöneticilik gibi insan dokunuşu gerektiren meslekler oldukları şekilde kalacaklardır, değil mi?
Belki bazı meslekler güvende olacak. Ama yöneticiler hiç de öyle değil… Yakında robotlar yönetici pozisyonundaki insanların yerini alacaklar Hatta değişim CEO seviyesine kadar çıkacak ve bunun için fazla beklememiz gerekmeyecek.
Robotlar Sandığımızdan Daha Hızlı Gelişiyorlar
İnternet, hangi uzmanlıkların robotlaşmadan etkilenmeyeceğini öngören makalelerle dolu. 2 sene önce en yaygın olanlar avukatlık, doktorluk ve finansal analistlikti. Şaşırtıcı olan bu makalelerin isabetsizliklerinden ziyade ziyade hangi mesleklerin otomatize olacağı yönündeki öngörülerimizin değişim hızı…
2004’te DARPA yarışmasındaki en iyi kendi kendini kullanan araba takılmadan ancak 8 mil gidebiliyordu. 8 yıl sonra Google’ın otonom araçları tek bir kaza yapmadan 300 bin mil yol aldılar.
20 sene önce bir bilgisayarın dünya satranç şampiyonu Gary Kasparov’u yenmesini tüm dünya şaşkınlıkla izlemişti. Şaşırtıcı olsa da IBM’in Deep Blue adlı satranç programı gerçek makine zekası değil, kaba kuvvet ve önceden belirlenmiş bir dizi kuralı kullanmıştı. O zamanlar bilgisayarların en iyi Go oyuncularını yenebilmeleri için bir yüz yıl daha geçmesi gerektiği düşünülüyordu.
Ama birkaç hafta önce Google’ın AlphaGo’su dünya şampiyonunu 5 maçlık bir seride yenmeyi başardı. Asıl şaşırtıcı olansa yeni dünya şampiyonunun bir bilgisayar olmasından ziyade AlphaGo’nun kendi kendine öğrenerek sezgileri taklit etmesi.
Görünmez Yükseliş
Uzun zaman boyunca insanlar evrenin merkezinin Dünya olduğunu düşündü. Şimdi de en azından modern hayattaki her şeyin insani bir amacı olduğu illüzyonuna sahibiz. Ancak gerçek şu ki dünyamız robotlar tarafından ve robotlar için optimize ediliyor.
Çoğunlukla insanlar tarafından üretilen online içerikler zaten makineler tarafından tasarlanıyor. İnternette okuduğunuz her makale Google’ın algoritması için yeterli sayıda anahtar kelime ve ilişkili bağlantı ile optimize edilmiş durumda. Google’ın online arama endüstrisindeki başarısı, bilginin en etkili şekilde ne zaman ve nerede sunulacağı konusunda robotların daha başarılı karar verdiğini kanıtlıyor.
Bilgisayarların daha iyi karar vericiler olduğu fikri fiziksel dünyaya da uzanmış durumda. Fast-food zincirlerinin otomasyonu başladı bile. Henüz burger köftesi çeviren robotlar kullanılmasa da (insan çalıştırmak daha ucuza mal oluyor) kimin ne zaman çalışacağını yazılımlar planlıyor.
Çalışanlar hoşnut olmayabilirler ama bilgisayarlı istihdam kararları daha verimli. Bunun nedeni robotlar yüzlerce insandan gelen datayı tek seferde izlerken, insanların limitli bir çalışma alanı perspektifine sahip olmaları… Daha da önemlisi robotlar optimizasyon konusunda çok daha iyiler ve yazılımlar bulut teknolojisi sayesinde farklı konumlarda kullanılabiliyor. Eğer bir programlama metodu üretimin artmasını sağlıyorsa, yeni strateji saniyeler içerisinde yüzlerce konumda uygulanabiliyor. Üstelik pahalı eğitim seminerleri ve değişime karşı direnç olmadan…
İronik bir şekilde, insanların robot çalışanlardan daha sevimsiz mesleklerde görev yaptıkları bir noktaya gelmiş bulunuyoruz. Örneğin otomatize bir telefon sistemiyle görüşürken küfür etmeyi denerseniz direkt olarak insan operatörlere yönlendiriliyorsunuz. Çünkü kaba müşterilerle onlar uğraşıyorlar.
Bir Robot, Çoğunlukla Bir CEO’nun Yaptığından Daha İyisini Yapar
Bir CEO hayal ettiğinizde, gözünüzün önüne camdan bir ofiste maun bir masanın arkasından binlerce çalışanına tepeden bakarak oturan, yüksek maaşlı bir yönetici gelir. Gerçek ise oldukça farklıdır: ABD’deki işletmelerin %89.56’sında 20’den az çalışan bulunur. Küçük firmalardakilerin görevlerini robotlara bırakma tehlikesi daha düşük olsa da CEO’ları ister istemez görev ve kararlarının büyük veri ve kestirimsel çözümleme tarafından yavaş yavaş optimize edildiğini görecekler.
İşletme kitapları ve yönetim danışmanları CEO’nun sorumlu olduğu 6 fonksiyonu şöyle sıralar: Stratejik doğrultuyu belirlemek, kaynakları tahsis etmek, kültür oluşturmak, şirket performansını yönetmek ve temin etmek, şirketin yüzü olmak ve günlük anlaşmalarla uğraşmak. Çoğu CEO için veri güdümlü, objektif kararlar geliştirmek avantajlıdır.
Küçük bir inşaat şirketinin sahibinin yeni bir kamyon almayı düşündüğünü varsayalım. Dün bu karar tamamen kendisinindi. Bugün ise şirketinin gerçek zamanlı finansal analizi ne kadar para harcayabileceğini şekillendirmeye başladı. Yarın şantiyelerinin yerlerini ve çalışanlarının seyahatlerini matematiksel analiz belirleyecek. Daha sonra da bir bilgisayar, “Üzgünüm Bob, korkarım ki o kamyonu almana izin veremem” diyecek. Bilgisayarlar önce insanların daha verimli olmasını sağlar. Ardından ise gereksiz hale getirir.
Kaynak ayrımı en iyi şekilde bilgisayarlar tarafından yapılabilen bir iştir. Bir bilgisayar sadece birçok parametreyi dikkate almakla kalmaz, çıktısı da tarafsız ve tekrarlanabilir olur. Bu da verilen kararı tartışmayı zorlaştırır. Kurallara tutarlı ve devamlı olarak uyulur. Resmi risklerden çekinen işverenler için algoritmik yönetim kesin çözümdür; ayrımcılık davaları yazılım kaynak kodlarının denetimine indirgenir. Yazılımlar teknik kökenli olmayan işletme sahiplerine de fayda sağlayabilmektedir. Mesela bir müteahhidin bir sonraki projesini seçmesi için lineer programlama bilmesi gerekmez.
Bilgisayarlar insanlardan daha zeki değillerdir. Fakat insan görüşünün dışında kalan faktörleri de göz önüne alarak, daha iyi kararlar verebilirler. Örneğin size ev ile iş arasındaki en doğru yolu bile gösterebilirler, çünkü yolun nerede tıkalı olduğunu bilirler.
Yatırımcılar ve şirket ortakları en nihayetinde algoritmik yönetimi anaakım kullanıma sokabilirler. Bu yöntem sadece daha fazla şeffaflık sağlamakla kalmaz; adam kayırma, yolsuzluk ve kaprisli hareketleri de engeller. Ofis politikaları kısa sürede anlamsızlaşır. Robot, kararlarını her zaman yönetim kurulunun stratejisine uygun olarak verir. İnsanların yönetimsel kararları, kaynak planlamasından performans ölçümü, raporlama ve günlük yönetimsel görevlere doğru kaydıkça “nasıl” sorusundan çok “neden” sorusuna odaklanmaya başlar.
Bazı inovatif şirketler merkezi bir liderlik olmadan çalışabilmekte ya da en azından bunu farklı bir şekilde tanımlayabilmektedir. Şirket kültürü dahi bir CEO’nun sloganıyla değil, bir dizi kurallar ve teşviklerle tanımlanmaktadır. Örneğin Valve Yazılım’da bir müdür veya patron yok. Şirket kültürlerini de kısa bir çalışan elkitabıyla aktarıyorlar: “Kimse kimseye rapor vermez. Bir kurucumuz/başkanımız var ama o bile sizin müdürünüz değil.”
İsveç’te butik bir danışmanlık şirketi olan Crisp’te yaklaşık 30 kişi görev yapıyor ama hiçbiri tam anlamıyla bir çalışan değil. Müdürleri, hatta bir CEO’ları yok. Kararlar fikir birliğiyle alınıyor ve görev dağılımı için bir müdüre bağlı kalmaktansa sorumluluk zincirini belirlemek için kendi protokollerini kullanıyorlar.
CEO’lar için kalacak tek görev ise hikayecilik olacak. Firmalar, bir kongre tarafından belirlenen protokole uygun kararların verildiği bir ülke gibi olacak. Başkan da basın sorumluluğu yapacak.
Yönetimin Yerelleştirilmesi Geçişi Hızlandıracak
Yakın geçmişin büyük, merkezi ofisleri ve üretim tesisleri müdürlerin dikkatli planlamalarını gerektirse de son 20 yılda bu durum değişti.
Fiziksel toplanma önemini yitirirken, anıtsal bina ve ofislerin yerini bağımsız yüklenicilerin geçici ağları aldı. Dünyanın en değerli halka açık şirketi Apple’ın tek bir fabrikası dahi yok.
Yazılım ekonomisinin öneminin giderek artmasıyla, işletmelerin etkileri boyutlarından bağımsız olmaya başladı. Dünyanın en çok kullanılan mesajlaşma uygulaması WhatsApp, Facebook tarafından 19 Milyar Dolar’a satın alındı. Bu gerçekleştiğinde firma 5 yıllıktı ve sadece 55 çalışanı vardı. Şu anda dünyanın en büyük konaklama markası olan AirBnB ne bir otel odasına sahip ne de bir temizlik görevlisi çalıştırıyor. Robot yöneticiler özellikle bu tip yeni organizasyonlar için çok uygunlar çünkü bunlara hemen adapte olup gelişmelerini sağlayabilirler.
Robo-patronunuza Hazır mısınız?
Bugün, her gün, milyonlarca insan yazılımlar tarafından yaratılan program ve talimatları uyguluyor. Bunlara henüz “emir” demesek de büyük veri dünyası ve matematiksel analiz temelli kararların kurumsal hiyerarşide yükselme zamanı gelecek. Bir robot şimdiden 200 bin çalışan ile performans değerlendirmeyi de kapsayan “direkt yönetimsel kontrol” denemeleri yapıyor: Uber’in otomatikleştirilmiş yönetim sistemi…
Kötü haber; bir sonraki patronunuz şimdikinden bile daha empati yoksunu olacak. İyi haber; size karşı kişisel bir şeyi olmayacak.